Co miesiąc 70 dzieci w Polsce próbuje odebrać sobie życie. W 2020 roku 107 nieletnich zrobiło to skutecznie[1]. W zeszłym tygodniu media obiegła tragiczna informacja o podwójnym samobójstwie dwóch trzynastolatek. Stan psychiczny polskich dzieci po pandemii jest bardzo zły, a tymczasem w Polsce pracuje jedynie 482 psychiatrów dziecięcych[2], a koszt 45 minutowej prywatnej konsultacji psychiatrycznej dla młodego człowieka może sięgać nawet 400 zł. 10 września, w Dzień Zapobiegania Samobójstwom, Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce ponownie zaapeluje o poprawę dostępu do opieki psychologicznej i psychiatrycznej dzieci w całej Polsce.
Petycja SOS i
odpowiedź Ministerstwa Zdrowia
Zaburzenia
psychiczne dzieci i młodzieży diagnozowane są na coraz wcześniejszym etapie
rozwoju, a ich skala nieustannie wzrasta., a wymagających specjalistycznego wsparcia
jeszcze przed pandemią było ok. 630 tys.
dzieci[3].
Dlatego w
kwietniu 2021 r. SOS Wioski Dziecięce skierowały petycję do
premiera Mateusza Morawieckiego, którą
podpisało ponad 8 tys. osób. W petycji Stowarzyszenie apelowało o podjęcie
zdecydowanych i systemowych działań, które zwiększyłyby dostęp do
wielospecjalistycznej pomocy w zakresie zdrowia psychicznego dla dzieci i
nastolatków, szczególnie z terenów wiejskich. – Do najbliższego szpitala, w którym możemy umieścić dziecko
potrzebujące opieki, mamy około 200 kilometrów. O oddziałach dziennych możemy
zapomnieć, a czasem tylko taka terapia jest zalecana. – mówi Tomasz
Wójciszyn, tata SOS. – Leczenie prywatne
to koszt ok 250-300 zł za wizytę. Przy trójce potrzebujących dzieci proszę
sobie wyobrazić jak ogromne są to koszty. – komentuje – Każde zaświadczenie, opinia, zalecenie wydane na oddzielnej kartce to
dodatkowa opłata, a takich dokumentów trzeba czasem kilka… – dodaje
Katarzyna Sobczuk Wójciszyn, mama SOS.
Sprawę komentują również inni rodzice SOS, którzy na co dzień
zajmują się dziećmi po traumatycznych przejściach, – Kłopot z planowymi przyjęciami dzieci na oddziały psychiatryczne jest
przerażający. Przyjmowane są wyłącznie dzieci z interwencji w stanie zagrożenia życia, czyli te po próbach
samobójczych, które potrzebują pomocy natychmiast. To ślepa ulica. Przecież za
chwilę te dzieci, które teraz nie zostaną przyjęte będą dziećmi z interwencji.
Ostatnio rozmawiałam z psychiatrą, pod którego opieką są nasze dzieci. Powiedziała,
że bardzo chętnie nas przyjmie, ale nie ma gdzie, bo tam, gdzie przyjmowała
jest teraz oddział covidowy”. – komentuje Elżbieta Gładki, mama SOS.
Obecnie na prywatną konsultacje czeka się po kilka miesięcy. – U nas w dużym mieście na wizytę u
psychiatry czeka się od 4 do 5 miesięcy. Wolnych terminów nie ma już do końca
tego roku. Dla porównania, w 2020 roku na wizytę czekało się ok. 1,5 miesiąca.
Obecnie – trzy razy dłużej, a za konsultację płaci się 300 zł, a za terminy
weekendowe nawet 400 zł. Zazwyczaj pierwsze dwie wizyty trwają ok. 1h, a każda
kolejna ok. 20 minut. Cena za konsultację pozostaje taka sama. – komentuje
Joanna Żukowska, psycholog w Domu Młodzieży SOS w Lublinie.
Według najnowszych danych GUS, poniżej minimum egzystencji żyje
ponad 5 proc., czyli ok. 1,9 mln Polaków, a skrajne ubóstwo dzieci w 2020 r. wzrosło
z 4,5% do 5,9%, czyli do ponad 400 tys. dzieci[4]
.
W odpowiedzi Ministerstwa Zdrowia na petycję Stowarzyszenia możemy
przeczytać, że „trudna sytuacja w
ochronie zdrowia psychicznego dzieci
i młodzieży jest znana Ministerstwu Zdrowia a poprawa tej sytuacji traktowana
jest priorytetowo. W związku z
potrzebą pilnych zmian w psychiatrii dziecięcej, Ministerstwo Zdrowia przygotowało i wdraża kompleksową
reformę systemu ochrony zdrowia psychicznego
dzieci i młodzieży w oparciu o nowy model udzielania świadczeń.” Pełny
tekst listu pod linkiem.
Jak podkreśla Agnieszka Brejwo, terapeutka z Centrum Specjalistycznego SOS w Kraśniku Rozpoczął się pilotaż Środowiskowych Centrów Zdrowia, ale niestety jest to kropla w morzu potrzeb. – Psychiatria w Polsce funkcjonuje bardzo źle i taka sytuacja jest od dawna. W wielu lokalizacjach funkcjonuje wszystko „po staremu”. Lekarz bywa w poradni dwa razy w miesiącu, są długie kolejki oczekujących dzieci i ich rodziców. W niektórych lokalizacjach psychiatry dziecięcego przyjmującego na NFZ w ogóle nie ma (tak, jak u nas w Kraśniku). Konsultacje prywatne są drogie, a z racji wielu potrzebujących, czas oczekiwania jest długi.
Obniżone
samopoczucie, okaleczenie się i próby samobójcze
Sytuacja jest dramatyczna – każdego miesiąca średnio 70 dzieci w Polsce próbuje odebrać sobie życie.[5] Z dostępnych danych wynika, że prawie co trzeci badany nastolatek (30,8%) uznał, że jego samopoczucie w trakcie pandemii pogorszyło się. Co jedenasty (9,2%) przyznał, że w swoim życiu okaleczał się, a 4,4% respondentów robiło to częściej niż przed pandemią, natomiast 6,5% zaczęło się wtedy celowo ranić. Z danych wynika również, że w pierwszym okresie pandemii 2,9% respondentów w wieku 15-17 lat próbowało popełnić samobójstwo, a na gorsze samopoczucie skarżyły się istotnie częściej dziewczyny niż chłopcy (36,5% vs 25,4%)[6].
– Niewątpliwie
okres pandemii, obostrzeń, izolacji i nauczania zdalnego znacząco przyczynił się do nasilenia
niepokojących zachowań, obniżenia nastroju, utraty poczucia bezpieczeństwa,
objawów uzależnienia (nadużywanie gier komputerowych; nadmierne korzystanie z
urządzeń ekranowych, często nieuzasadnione realną potrzebą; wymykające się spod
kontroli poruszanie się po mediach społecznościowych). W wielu domach nastąpiła
zmiana codziennego funkcjonowania. Zaburzenie dotychczasowego rytmu dnia i
zegara biologicznego w wielu przypadkach prowadziło do niedoboru snu, zaburzeń
procesu regeneracji, problemów z koncentracją, uwagą i uczeniem się. – komentuje Katarzyna Głąb, psycholog, wspierająca rodziny w
kryzysie w ramach „SOS Rodzinie”.
Pomoc na
wczesnym etapie?
Według Kingi Kaczmarczyk, psychoterapeutki z Koszalina, nie tylko
ściana niedostępności oraz skrajne obciążenie psychiatrów jest kluczowym
wyzwaniem. Problemem jest również ograniczony dostęp do podstawowej opieki
psychologicznej. Niewiele ponad połowa polskich szkół zatrudnia psychologa,[7]
co ogranicza dzieciom swobodny dostęp do tzw. pierwszej pomocy. Bez niej, w
wielu przypadkach, dzieci pozostawione są ze swoimi problemami same ze sobą, co
tylko zaostrza sytuację. – Obecnie, w sytuacjach kryzysowych nie
rozważam już nawet konsultacji na NFZ. Jeśli
sprawa jest pilna, a dziecko wymaga natychmiastowej pomocy, to robię wszystko,
by dziecko jak najszybciej dostało się do psychiatry.
Centrum
Specjalistyczne SOS
W odpowiedzi na rosnące potrzeby z zakresu zdrowia psychicznego
dzieci, jeszcze przed pandemią, Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce otworzyło w
Kraśniku swoje pierwsze w Polsce Centrum Specjalistyczne. – Jednym z głównych założeń tego projektu jest zapewnienie naszym
podopiecznym kompleksowego i specjalistycznego wsparcia blisko miejsca
zamieszkania, bez konieczności długiego oczekiwania na wizytę, czy dalekich
wyjazdów. W Polsce wciąż brakuje systemowych rozwiązań, które zapewniałyby
ogólnodostępne i bezpłatne wsparcie w zakresie ochrony zdrowia psychicznego.
Utrudniony dostęp do pomocy psychologicznej i terapeutycznej to ogromne
wyzwanie zwłaszcza dla rodzin w trudnej sytuacji materialnej. – komentuje
Dariusz Krysiak, Dyrektor Programu SOS Wiosek Dziecięcych w Kraśnikui jak podkreśla – Pomocy udzielamy nie tylko dzieciom i młodzieży objętym pieczą
zastępczą SOS i programami umacniania rodziny „SOS Rodzinie”, ale również
lokalnym społecznościom. Nasi eksperci każdego dnia pracują, by pomóc dzieciom
uporać się z lękiem i bolesnymi wspomnieniami, odbudować poczucie
bezpieczeństwa, przywrócić im wiarę w siebie i własne możliwości.
Pomoc tu i
teraz
Aby dowiedzieć się jak pomóc podopiecznym
Stowarzyszenia SOS Wioski Dziecięce, wystarczy wysłać SMS o treści „Hania” pod
numer 4777 (koszt sms zgodny z cennikiem twojego operatora). W odpowiedzi na
SMS pracownicy Stowarzyszenia oddzwonią, aby opowiedzieć o możliwościach
wsparcia. W ramach akcji uruchomiona została również specjalna strona www.dziecisos.org, na której można przekazać
comiesięczną darowiznę. W podziękowaniu za regularną pomoc każdy darczyńca
otrzyma imienny Dyplom Przyjaciela
Dzieci.
Kampania obejmuje informacyjne spoty telewizyjne oraz działania
online. Informacyjny Serwis SMS uruchomiony został we współpracy z Partnerem
Technologicznym Digital Virgo Polska S.A.
[1] Zamachy samobójcze w grupach wiekowych 0-6, 6-12, 13-18 –
statystyki Komendy Głównej Policji, 2020
[2] Zestawienie liczbowe lekarzy i lekarzy dentystów
wg dziedziny i stopnia specjalizacji, Naczelna Liczba Lekarska, 28.02.2021
[3] „Dostępność lecznictwa
psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży (w latach 2017-2019)”, NIK, 2020
[4] „Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2020 roku”, GUS,
2021
[5] Zamachy samobójcze w grupach wiekowych 0-6, 6-12, 13-18 –
statystyki Komendy Głównej Policji, 2020
[6]
„Negatywne Doświadczenia Młodzieży w trakcie pandemii. Raport z badań
ilościowych”, FDDS, 2020; https://fdds.pl/_Resources/Persistent/5/0/0/e/500e0774b0109a6892ce777b0d8595f528adea62/Negatywne-doswiadczenia-mlodziezy-w-trakcie-pandemii.-Raport-z-badan-ilosciowych-1.pdf
[7] Dane Fundacji na rzecz Praw Ucznia przedstawione w 2020 r. mówią, że na ponad 20 tys. szkół zatrudnionych jest tylko 10,8 tys. psychologów.