Równo dwa lata temu, 24 lutego 2022 roku wojska Federacji Rosyjskiej zaatakowały całe terytorium Ukrainy, eskalując konflikt trwający od 2014 roku. Dziś wojna trwa nadal, dzieci z ukraińskiej pieczy zastępczej wciąż przebywają w Polsce i dalej potrzebują pomocy. Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce podsumowuje swoje dotychczasowe działania pomocowe i dzieli się planami na najbliższy czas.
Agresja doprowadziła do niespotykanej skali przemocy, zbrodni na ludności cywilnej, bezpowrotnie odbierając milionom osób poczucie bezpieczeństwa. Według danych Prokuratury Generalnej Ukrainy, do tej pory w wojnie zginęło 528 dzieci, 1226 zostało rannych, 2146 jest zaginionych[1].
Dla podopiecznych SOS Ukraina wybuch wojny był podwójnym ciosem – dzieci, pochodzące z trudnych środowisk, pozbawione opieki biologicznych rodziców i nierzadko obarczone wieloma problemami neurorozwojowymi, musiały nagle zmierzyć się z potężną traumą wojenną. Dzięki świetnie zorganizowanej akcji ewakuacyjnej[2], w ciągu zaledwie kilku dni udało się sprowadzić do Polski pierwsze rodziny z dziećmi, a także podopiecznych domu dziecka z bombardowanego Kijowa. – Udana ewakuacja, choć przyniosła wielką ulgę, była dopiero początkiem trudnej drogi nowego życia. Ukraińskie dzieci i rodziny zastępcze zostały wyrwane z oswojonej rzeczywistości i znalazły się w obcym kraju, bez żadnych perspektyw na przyszłość, a jedyne wieści z ich ojczyzny dotyczyły kolejnych zbombardowanych miast. Stowarzyszenie w pierwszej kolejności zajęło się niezbędnym wsparciem związanym z pomocą prawną, relokacją, lokalną integracją czy doraźną opieką psychologiczną. – komentuje Tomasz Wodzyński, dyrektor ds. projektów specjalnych i współpracy międzynarodowej w Stowarzyszeniu SOS Wioski Dziecięce w Polsce.
W ostatnim roku wsparcie stowarzyszenia dotarło do 3104 osób i było o ponad 30% wyższe niż w 2022 r. Od początku wojny SOS Wioski Dziecięce pomogły 5199 osobom z Ukrainy, z czego blisko 70% stanowiły dzieci. – Nasi podopieczni niestety w dalszym ciągu nie mają możliwości powrotu do Ukrainy. Pomimo, że wszyscy na nie tutaj czekamy, a Wioska SOS jest czynna, a domy stoją puste, to jednak sytuacja dotycząca bezpieczeństwa, w tym codzienne alarmy przeciwlotnicze, naloty czy ostrzały nie umożliwiają powrotu dzieci do domów. – komentuje Serhij Łukaszow, Dyrektor Krajowy Stowarzyszenia SOS Wioski Dziecięce Ukraina.
Mądra pomoc to taka, która uwzględnia potrzeby wszystkich
Szanse na szybkie zakończenie konfliktu malały z każdym miesiącem jego trwania. Stało się jasne, że osoby, które uciekły przed wojną zostaną w Polsce jeszcze przez długi czas. W tej sytuacji najważniejszym celem było opracowanie przemyślanego wsparcia, które odpowiadając na bieżące potrzeby, tworzyło tym samym trwały system i infrastrukturę pomocową.
– Opracowany przez stowarzyszenie plan pomocy objął zarówno pomoc doraźną, jak i długoterminową. Wyrazem tej pierwszej były takie projekty, jak rozpoczęty w 2022 r. program dystrybucji bonów zakupowych Sodexo, którego beneficjentami były znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej rodziny zastępcze oraz rodziny z dziećmi z niepełnosprawnościami i specjalnymi potrzebami. – mówi Adrianna Meres, koordynatorka ds. projektów humanitarnych w SOS Wioskach Dziecięcych w Polsce.
Łącznie w latach 2022-2023 program objął 3743 osób (w tym 2393 dzieci), którzy otrzymali w sumie 4220 bonów, umożliwiających zakup niezbędnych artykułów (przede wszystkim żywności, leków, odzieży, zabawek, sprzętów AGD itp.).
Poza powyższym wsparciem dla bezpieczeństwa ekonomicznego rodzin z Ukrainy, kluczową potrzebą był dostęp do wysokiej jakości specjalistów zdrowia psychicznego i terapeutów. W grudniu 2022 r. stowarzyszenie zdecydowało się rozwijać sieć Centrów Specjalistycznych SOS. Oferta powstała w odpowiedzi na najważniejsze potrzeby w zakresie zdrowia psychicznego dzieci przebywających w Polsce po inwazji Rosji na Ukrainę
– Beneficjenci Centrów Specjalistycznych SOS mogą liczyć na wsparcie m.in. psychologa dziecięcego, psychoterapeuty, logopedy, terapeuty integracji sensorycznej. Wszystko to jest ogromnym wsparciem dla dzieci i ich opiekunów w radzeniu sobie z traumatycznymi doświadczeniami wojennymi i zaburzeniami neurorozwojowymi dzieci. Pomoc terapeutów otrzymują także dzieci objęte opieką zastępczą kierowane do centrów przez instytucje lokalne (jak PCPR, MOPS). Przychodzą do nas dzieci, które przed rozpoczęciem terapii mają zaburzone poczucie bezpieczeństwa, doświadczają skutków traumy i stresu, problemów z adaptacją w Polsce i z komunikacją, a także dzieci, które mierzą się z wyzwaniami rozwojowymi i niepełnosprawnością. Udzielając im pomocy widzimy je śmiejące się, wchodzące w kontakt z rówieśnikami i bliskimi, odzyskujące radość i wiarę w siebie, osiągające postępy na swoją miarę. – opowiada Justyna Kalita, Kierowniczka ds. Rozwoju Centrów Specjalistycznych SOS.
Otwarcie Centrum w Laskach k. Warszawy było bardzo ważnym krokiem w pomocy dzieciom ukraińskim. – Na bazie doświadczeń istniejącego wcześniej Centrum Specjalistycznego SOS w Kraśniku, rozszerzyliśmy liczbę tego typu miejsc, kierując pomoc na większą skalę i obejmując wsparciem zarówno dzieci wychowujące się w pieczy zastępczej w Polsce, jak i dzieci, które przyjechały do Polski z Ukrainy po wybuchu wojny w lutym 2022 r. Dziś w całej Polsce funkcjonuje pięć Centrów Specjalistycznych SOS: w Kraśniku, Biłgoraju, Siedlcach, Laskach i w Krakowie. – dodaje Justyna Kalita.
W ciągu 2023 r. Centrum Specjalistyczne SOS w Laskach przeprowadziło 3095 spotkań, wywiadów, konsultacji i zajęć merytorycznych, obejmując swoimi usługami łącznie 130 dzieci.
2023 rok – przede wszystkim zdrowie psychiczne
W 2023 roku stowarzyszenie konsekwentnie kontynuowało rozpoczętą pomoc, rozszerzając ją o nowe projekty, będące odpowiedzią na zmieniające się potrzeby uchodźców wojennych po blisko roku pobytu w Polsce. – Niestety końca wojny w Ukrainie na ten moment nie widać, więc również w tym roku dokładamy starań, żeby nasza pomoc dla najbardziej potrzebujących dzieci ukraińskich była dalej dostępna. Przede wszystkich skupiamy się na obszarze zdrowia psychicznego i psychospołecznego poprzez rozwijanie działalności naszych projektów flagowych: centrów specjalistycznych w Laskach i Krakowie oraz Programu Medycznego SOS. Warto też podkreślić, że w naszych Wioskach SOS w Biłgoraju, Karlinie, Kraśniku, Siedlcach oraz Domu dla dzieci i rodzin zastępczych w Lublinie w dalszym ciągu przebywa blisko 150 osób z Ukrainy, które na co dzień otrzymują od nas dach nad głową, wyżywienie oraz wsparcie psychospołeczne. – wymienia Tomasz Wodzyński.
Wspomniany Program Medyczny SOS to uruchomiony w styczniu 2023 roku projekt, polegający na finansowaniu odpłatnych – poza systemem NFZ – usług medycznych z zakresu podstawowej opieki medycznej oraz wizyt i konsultacji specjalistycznych w obszarze zdrowia psychicznego (w tym usług psychologicznych i psychiatrycznych) oraz rehabilitacyjnych. Jest on skierowany do ukraińskich rodzin zastępczych oraz opiekunów (w przypadku, gdy ich stan zdrowia zagraża utrzymaniu przez nich opieki nad dziećmi z pieczy oraz dla rodzin biologicznych z dziećmi ze specjalnymi potrzebami medycznymi). Łącznie program medyczny wsparł ponad 250 osób. Problem z dostępem do usług medycznych w Polsce był wymieniany w ankietach potrzeb ukraińskich uchodźców na drugim miejscu, zaraz za wsparciem finansowym.
Poza wymienionymi działaniami, w 2023 roku we współpracy ze Stowarzyszeniem „Folkowisko” zorganizowano także Turnusy terapeutyczno-wypoczynkowe dla dzieci i mam z Ukrainy. W sumie zaproszono na nie 160 osób, w tym 100 dzieci, które straciły jednego z rodziców, a także wdowy po ukraińskich żołnierzach poległych na froncie.
Jak pomagać?
Aby przyłączyć się do wspólnej pomocy najbardziej potrzebującym dzieciom w Polsce, przekaż swoje 1,5% procent podatku na rzecz podopiecznych SOS Wiosek Dziecięcych, wpisując nr KRS 0000 056 901 w odpowiednią rubrykę formularza PIT. Deklarację podatkową można złożyć do 2 maja 2023 r. – po tym terminie podatnik traci możliwość przekazania 1,5% podatku. Więcej informacji nt. kampanii oraz rozliczeń na stronie www.dziecisos.org
[1] Stan na 19.02.2024 r. Dane te prawdopodobnie są znacznie większe – ze względu na trwające działania wojenne i okupowane terytoria, dokładna liczba ofiar jest niemożliwa do określenia. Źródło: https://childrenofwar.gov.ua/en/
[2] „Ewakuowano dzieci z Kijowa” 03.03.2023 http://media.wioskisos.org/179968-ewakuowano-dzieci-z-kijowa
