Czy Polska przestrzega praw dziecka? W 1991 roku Polska ratyfikowała Konwencję o prawach dziecka i tym samym jako kraj zobowiązaliśmy się do jej przestrzegania. Oznacza to tworzenie przepisów na rzecz dzieci i ich praw, wdrażanie ich w życie i monitorowanie ich realizacji. Co więcej, co pięć lat każdy kraj, który przyjął Konwencję o prawach dziecka informuje Narody Zjednoczone w jakim stopniu realizuje to zadanie.
Właśnie w tym roku rząd polski przedstawił raport krajowy. Za każdym razem oprócz rządu, informacje o stanie przestrzegania praw dziecka w kraju mogą przedstawiać organizacje pozarządowe w tzw. Raporcie Alternatywnym. Raport ten jest przekazywany Komitetowi Praw Dziecka ONZ, czyli 18 ekspertom w dziedzinie praw dziecka wybranym przez Narody Zjednoczone.
We wrześniu br., podczas Sesji Roboczej Komitetu Praw Dziecka w Genewie polskie organizacje pozarządowe zaprezentowały swój raport. Na podstawie m.in. otrzymanych raportów Komitet Praw Dziecka przygotuje Zalecenia dla Polski.
Raport Alternatywny został opracowany przez 13 wiodących polskich organizacji pozarządowych. Organizacje zwracają uwagę na to, że duża część Zaleceń Komitetu Praw Dziecka z roku 2015 niestety nie doczekała się realizacji. Tegoroczny Raport Alternatywny nie omawia wszystkich kwestii związanych z nieprzestrzeganiem w Polsce Konwencji o prawach dziecka, skupiając się jedynie na tych, które są najistotniejsze z punktu widzenia dobra dziecka oraz wchodzą w obszar działań organizacji-autorów raportu.
Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce wspólnie z Koalicją na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej przedstawiło sytuację dotyczącą pieczy zastępczej i wskazało na najpilniejsze potrzeby w tym zakresie.
Do najbardziej palących problemów należy wymienić niedostateczną liczbę rodzinnych form opieki zastępczej, w tym placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego. To właśnie do form rodzinnych powinny trafiać dzieci poniżej 10 roku życia, a zwłaszcza małe dzieci do lat 3. Niestety w Polsce wciąż ponad 1 600 małych dzieci do lat 3. umieszczonych jest w pieczy instytucjonalnej. A przecież wczesne dzieciństwo to newralgiczny okres w życiu każdego z nas. To czas, kiedy dziecko potrzebuje jednego, stałego opiekuna. To właśnie w pierwszych tygodniach, miesiącach i latach życia kształtuje się więź z opiekunem, która będzie matrycą do tworzenia kolejnych relacji w życiu. Więź bezpieczna powstaje w relacji z jednym opiekunem, który jest dostępny dla dziecka, zaspokaja jego potrzeby i który się nie zmienia. To wiedza naukowa o przywiązaniu[1]. Ważne aby tę wiedzę systemowo przełożyć na działania państwa i powiatów, które są odpowiedzialne za opiekę zastępczą i aby najmłodszym dzieciom zapewniać opiekę rodzinną.
Kolejnym ważnym problemem jest sytuacja dzieci z niepełnosprawnością. Często jedyną możliwością umieszczenia dzieci z niepełnosprawnościami pozostają Domy Pomocy Społecznej, Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze czy placówki terapeutyczne. A przecież preambuła Konwencji o prawach dziecka mówi: dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia. Zdanie to dotyczy w takim samym zakresie dzieci zdrowych, co z niepełnosprawnościami. Dziećmi z niepełnosprawnościami zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej mogą opiekować się specjalistyczne rodzice zastępczy. Niestety w 2018 r. rodziny specjalistyczne stanowiły zaledwie 0.6% ogólnej liczby rodzinnych form pieczy zastępczej[2]. Na przestrzeni lat 2012-2017 odnotowywano stały spadek ich liczby, a to właśnie w zawodowych specjalistycznych rodzinach zastępczych mogłyby znaleźć miejsce dzieci z niepełnosprawnościami. Właśnie zadanie takiego przekształcenia systemu opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnościami, stoi przed samorządami, aby możliwie najwięcej dzieci znalazło dom.
Warto też pamiętać, że w Polsce na razie nie ma krajowej strategii deinstytucjonalizacji. Jej przyjęcie i wdrożenie wciąż stoi przez naszymi władzami.
Zadania, które dotyczą organizacji systemu pieczy zastępczej są złożone i m.in. od pojęcia się ich wdrażania przez rząd i samorządy, będzie zależał poziom wdrożenia praw dziecka w Polsce.
Cały raport można przeczytać pod tym linkiem: Raport Alternatywny
[2] Obliczenia własne na pdst. Informacji Rady Ministrów o realizacji 2018 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, do łącznej sumy podmiotów pieczy zastępczej typu rodzinnego włączono placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego.